Little Saigon: Nhớ bà chủ nhà sách "Yến Tú Quỳnh"

Người ở lâu hơn thì gọi bà là “bà Yến Tú Quỳnh.” Rất ít, rất hiếm người, kể cả bạn lâu năm, biết tên thật của bà là Phan Hoàng Yến bởi vì chỉ cần nhắc đến hai chữ Tú Quỳnh là ai ai cũng biết rồi.

Nhà sách Tú Quỳnh, trong khu Bolsa Mini Mall, trên đường Bolsa, Westminster, một trung tâm văn hóa của người gốc Việt trong khu Little Saigon tại Orange County và cũng là nhà sách tiếng Việt đầu tiên trên toàn quốc từ năm 1979 đến năm 2020.

Nhà sách Tú Quỳnh do hai vợ chồng trẻ Đặng Văn Thạnh và Phan Hoàng Yến khai trương. Ông Thạnh từng là chiến sĩ của Liên Đoàn 5 Biệt Động Quân Việt Nam Cộng Hòa.

Bà Yến kể: “Hồi đó người mình mới bắt đầu về đây thôi, chung quanh còn toàn ruộng dâu. Con đường Bolsa còn toàn đất trống và rất vắng vẻ. Từ đó đến giờ, quanh đây có biết bao thay đổi.”

“Lúc đó đâu có tên Little Saigon đâu. Chỉ có lèo tèo mấy tiệm ăn và một cái chợ nhỏ xíu thôi,” bà thêm.

Trung tâm văn hóa của người gốc Việt hải ngoại

Nhà sách Tú Quỳnh, trong thời gian đầu mở cửa được nhiều người ví với nhà sách Khai Trí của Sài Gòn năm xưa.

“Hồi còn tuổi sinh viên ở Sài Gòn, sáng Thứ Bảy nào, bận rộn đến đâu, tôi cũng ghé nhà sách Khai Trí để ‘lượm mót’ vài chữ nghĩa thánh hiền,” ông Đoàn Văn Tự, cư dân Garden Grove, nói. “Đi lính, tôi không còn được cái thú này nữa nhưng lúc nào tôi cũng nhớ trong lòng.”

Vượt biên sang Mỹ, thời gian đầu, ông thường cùng vợ con ra nhà sách Tú Quỳnh để tìm lại cái thú thanh bình ngày trước. Ông nói: “Vợ tôi ở Cần Thơ nên không biết nhà sách Khai Trí. Với bà, Tú Quỳnh là Khai Trí. Với con trai tôi, Tú Quỳnh là kỷ niệm những ngày thanh thản, không phải dậy sớm đi học lại còn được đi chơi.”

Ngoài việc bán sách, Tú Quỳnh còn là nơi phát hành băng nhạc cho cộng đồng gốc Việt khi họ rất cần tìm lại những nhạc phẩm gắn liền với quê hương, xứ sở. Một trong những băng video của Tú Quỳnh được nhiều người hưởng ứng nhất là bộ “Tiếu Vương Hội.”

Nhưng rồi, theo tháng năm, nhà sách không còn được đông đúc như xưa nữa. Lượng khách giảm dần tuy Tú Quỳnh vẫn là trung tâm văn hóa của mọi người, từ các văn, thi, nghệ sĩ đến các độc giả trung thành khắp nơi. Về văn nghệ, tất cả mọi sinh hoạt xa gần đều có thông tin tại Tú Quỳnh. Muốn biết gì, cứ ghé Tú Quỳnh là biết cặn kẽ ngay.

Cần giữ cho thế hệ tương lai

Rồi thật bất ngờ, tin nhà sách Tú Quỳnh chuẩn bị đóng cửa vĩnh viễn làm nhiều người sững sờ. Từ bao lâu nay, Tú Quỳnh đã cùng phát triển với Little Saigon, là một phần không thể thiếu của Little Saigon, là một tụ điểm văn hóa, một gạch nối giữa cuộc sống vật chất bận bịu và đời sống tinh thần của người gốc Việt.

Bà Trương Hoàng Hoa, ở Irvine, tròn xoe mắt nói: “Tại sao những ‘đại gia’ gốc Việt ưa khoe của không bảo vệ nhà sách này? Tú Quỳnh là lịch sử của Little Saigon mà Little Saigon là lịch sử tị nạn của mình.”

“Tưởng tượng hai mươi năm nữa, nếu mình còn được đưa cháu nội, cháu ngoại mà ghé Tú Quỳnh mua sách tiếng Việt, mua CD nhạc Việt cho tụi nó và kể kỷ niệm thời mới qua Mỹ cho tụi nó nghe thì sẽ là một cái gì rất đẹp, rất đáng nhớ cho thế hệ kế tiếp,” bà thở dài.

Bà luyến tiếc: “Theo tôi, Tú Quỳnh vừa là một trung tâm văn hoa lâu đời của mình, vừa là một viện bảo tàng sống lưu giữ những kiến thức, tâm tư và suy nghĩ của mình, những người gốc Việt tới đây lập nghiệp bằng con số ‘zero,’ không có gì ngoài lòng cương quyết. Thiệt là uổng quá.”

Chính bà Yến cũng rất chần chừ trước khi đi đến quyết định đau lòng này, nhưng bà không còn cách nào hơn.

“Những năm gần đây, nguồn thu nhập chính của Tú Quỳnh là từ phân phối vé ca nhạc. Nhưng từ Tháng Ba, 2020, khi đại dịch COVID-19 lan tràn, hoạt động ca nhạc ở vùng Little Saigon cũng như ở mọi nơi đều bị hoàn toàn đình trệ,” bà Yến nói. “Tôi không muốn đóng cửa chút nào, nhưng tôi không có lựa chọn nào khác.”

Nhìn quanh nhà sách, nơi bà lui tới hằng ngày trong suốt 41 năm, bà Yến Tú Quỳnh bùi ngùi: “Hai vợ chồng tôi cùng nhau mở nhà sách này, rồi ông ấy qua đời. Tôi tưởng mình sẽ giữ được. Ai dè…”

Bà thở dài, không nói được hết câu. Bà than: “Dịch COVID-19 này tai hại quá, làm tiêu tan bao nhiêu cơ nghiệp của bao nhiêu người.”

Bao nhiêu năm nay, nhà sách Tú Quỳnh là điểm hẹn của bao nhiêu người trong và ngoài tiểu bang, là nơi họ đã có bao nhiêu kỷ niệm để đời, từ những lần hò hẹn ăn trưa, ăn tối đến những cuộc biểu tình nói lên sức mạnh cộng đồng trong thập niên 1980.

Ông Tony Lâm, cựu nghị viên Westminster, lắc đầu: “Bạn gần, bạn xa, mỗi lần chúng tôi rủ nhau đi đâu cứ hẹn ra Tú Quỳnh là chắc ăn vì ai cũng biết.”

Ông Larry Huỳnh kể: “Hồi 1982, tôi mới liên lạc được với một người bạn gái ở bên Pháp. Bay qua đây, cô ấy nhờ bà chị ở Los Angeles chở tới gặp tôi. Tôi thì lái ở Sunnyvale xuống. Chúng tôi hẹn nhau lúc 11 giờ trưa tại nhà hàng Thiên Cung (bây giờ là Thành Mỹ). Thời đó đâu có ‘cellphone’ nên đi trật tới, trật lui hoài, tới quá 2 giờ trưa cũng chưa gặp nhau. Rốt cục, tôi gọi điện thoại về nhà chị cô, dặn người nhà nếu có gọi về thì đổi điểm hẹn là trước cửa nhà sách Tú Quỳnh.”

Mười lăm phút sau, ông Larry gặp người bạn gái. “Ai cũng bật cười vì Thiên Cung cách Tú Quỳnh có mấy bước mà cả hai bên cùng không kiếm ra,” ông cười giòn.

Ông tiếp: “Điều hy hữu là tụi tôi quen nhau ở Việt Nam tại phía trước nhà sách Bình Minh, đối diện trung học Hồ Ngọc Cẩn ở Gia Định. Rồi qua đây, cũng nhờ nhà sách mới gặp lại nhau.”

Từ đó, hằng năm, trong suốt năm năm, họ gặp nhau tại nhà sách Tú Quỳnh. “Tiếc là cô ấy còn cha mẹ ở Pháp nên tụi tôi không thể tiến xa hơn,” ông hạ giọng.

Tú Quỳnh, vì thế mà in sâu vào tâm khảm nhiều người, là điểm hẹn của bao nhiêu cuộc gặp gỡ.

Đại diện nền văn hóa Việt Nam mang theo

Các thân hữu đến họp mặt lần cuối tại nhà sách Tú Quỳnh, ai cũng buồn bã vì biết họ sẽ không còn được gặp bà Yến ở đây nữa. Sau này, họ có thể gặp bà ở một nơi nào khác, nhưng không thể ở Tú Quỳnh thân quen này nữa.

Ông Tony Lâm chia sẻ: “Với tôi, nhà sách Tú Quỳnh đại diện cho cả một nền văn hóa Việt Nam chúng ta mang theo.”

“Lúc ban đầu, nhà sách Tú Quỳnh và trung tâm băng nhạc Thanh Lan là hai nơi phát hành những bản nhạc gợi lại cho người tị nạn Cộng Sản mới đến Mỹ những hình ảnh tiêu biểu của một thời thanh bình và thịnh trị của Việt Nam Cộng Hòa,” ông kể.

“Không còn Tú Quỳnh, chúng ta phải chịu một mất mát lớn lao. Tú Quỳnh có mặt tại địa điểm hiện tại từ khi Little Saigon chưa có tên,” ông tiếp.

Ông Trần Quốc Bảo, chủ nhiệm báo Thế Giới Nghệ Sĩ, gọi nhà sách Tú Quỳnh là một “nhà hàng cung cấp những món ăn tinh thần cho những người yêu nhạc, yêu sách báo.”

Ông thú nhận là rất xúc động đứng trước một nơi có rất nhiều kỷ niệm trong suốt 41 năm qua, từ chuyện lựa chọn từng cuốn sách, từng dĩa nhạc đến lúc gởi sách báo, vé chương trình ca nhạc. “Tôi coi đây như căn nhà thứ hai của mình,” ông nói. “Từ nay, tôi phải giã từ một tổ ấm rồi.”

Ai ai cũng không giấu được sự buồn rầu.

Tú Quỳnh là gạch nối, đưa về ký ức tuổi thơ

Nhiều khách hàng cũng có những kỷ niệm gắn bó với nhà sách Tú Quỳnh.

Bà Lưu Hoàng Thanh Nhẫn, ở Garden Grove, nói: “Tôi qua đây năm 1982. Hồi đó, mỗi sáng Thứ Bảy là hai chị em tôi đến đây. Chị tôi đi làm từ sáng tới khuya nên chúng tôi ít khi gặp nhau ở nhà. Cuối tuần, chúng tôi tới đây, vừa lựa sách, vừa hỏi thăm nhau, vừa bàn chuyện gởi đồ về cho gia đình ở Việt Nam.”

“Có vài lần, chúng tôi ra nhà hàng, nhưng câu chuyện, không hiểu vì sao mà trở nên ngượng ngập, lúng túng lắm. Sau cùng, chị em tôi lại quay về Tú Quỳnh và lại cảm thấy thoải mái như trước,” bà cười nhớ lại.

Chỉ vào lối đi ở trước quầy tính tiền, bà nói: “Lúc trước, ở đây là một cái thùng lớn đựng đầy băng cassette. Tuần nào tôi cũng mua vài cuốn băng nhạc và vài cuốn sách. Coi như phần thưởng cuối tuần cho mình và gia đình.”

Ông Đỗ Hoài Lâm, ở Westminster, nói: “Tú Quỳnh là thư viện của tôi. Tất cả những cuốn sách tôi đọc hồi ở Việt Nam, Tú Quỳnh có hết. Bởi vậy, Tú Quỳnh là gạch nối, đưa tôi về với ký ức tuổi thơ của những ngày xa xưa yên ấm.”

“Tôi quen bà xã tôi ở Tú Quỳnh vì chúng tôi cùng mê đọc sách và cùng thương nhớ Việt Nam,” ông kể. “Anh em bè bạn ở xa về đây, tôi đều đưa ra đây coi và ai cũng mê sách ở đây.”

Ông Nguyễn Đức Khánh, ở Garden Grove, nói: “Nếu gọi Little Saigon là quê hương thứ hai của người tị nạn thì phải gọi nhà sách Tú Quỳnh là ‘thư viện quốc gia’ mới phải.”

Chuyện nhà sách Tú Quỳnh phải đóng cửa vĩnh viễn làm nhiều người bùi ngùi.

Bà Kathy Trân Nguyễn, ở Westminster, thở dài: “Bài ‘Mưa Hồng’ của Trịnh Công Sơn có câu kết là, ‘…Em đi về, cầu mưa ướt áo/ Đường phượng bay, mù không lối vào/ Hàng cây lá xanh gần với nhau…’ Nếu ‘Hàng cây lá xanh gần với nhau’ là để che lại, để đóng lại những kỷ niệm một thời quyến luyến, thì chuyện Tú Quỳnh đóng cửa cũng là một chương sách Little Saigon vừa bị che kín. Nhưng có lẽ cũng mở đầu để những kỷ niệm 30 năm của tôi đối với nhà sách này sống lại trong tôi.”

Ông Jack Công Nguyễn, ở Huntington Beach, nói nhỏ: “Tôi mua cuốn sách ở đây về dạy con trai tôi đánh vần tiếng Việt. Con tôi bây giờ 34 tuổi rồi.”

“Cảm ơn mọi người”

Đứng ở trước tiệm chuẩn bị đóng cửa vĩnh viễn, bà Yến Tú Quỳnh nói thật nhỏ: “Tôi xin cảm ơn tất cả khách hàng, các nhà báo, các văn nghệ sĩ đã ủng hộ Tú Quỳnh trong thời gian qua.”

Bà Yến Tú Quỳnh và nhà sách Tú Quỳnh chính thức chia tay đồng hương Little Saigon cũng như những người thích đọc sách Việt trên toàn thế giới vào cuối Tháng Mười Hai, 2020.