Bữa ăn đóng hộp dã ngoại của Nhật Bản có gì lạ?

Văn hóa ẩm thực của Nhật Bản vô cùng đa dạng

Khi tôi đi qua hành lang uốn khúc của Ga Tokyo, tôi có cảm giác như một người hành hương đang thực hiện một hành trình hoành tráng trước chuyến đi thực tế của mình.

Tôi đã đi đến thánh địa của ekiben - những bữa ăn yêu thích được đóng hộp dành riêng cho các chuyến đi dài bằng tàu hỏa. Giống như đám đông vội vàng quanh tôi, tôi phải ra kịp chuyến tàu, và điều cuối cùng phải làm là tìm cho mình đồ ăn mang theo chuyến đi.

Ekiben (駅 弁), viết tắt của eki (nhà ga) và ben (bento, hộp thức ăn), là một thứ được đánh giá cao, và một số người nói là thiết yếu, của chuyến du lịch tàu hỏa đường dài ở Nhật Bản.

Tuy việc ăn trên tàu hỏa đi làm hàng ngày được coi là không nên, nhưng với du khách trên chuyến tàu đường dài, chẳng hạn như tàu cao tốc hoặc tàu đặt chỗ trước, thì việc ăn uống lại được khuyến khích. Mỗi vùng, và thậm chí mỗi ga cụ thể, lại có những món ăn độc đáo của riêng mình gắn liền với văn hoá và ẩm thực địa phương.

Sau một vài lần rẽ nhầm lối, tôi đã đến được Ekiben-ya Matsuri (tức 'Lễ hội Ekiben'), nó chứa đầy các chồng hộp được sắp xếp gọn gàng, liên tục được chuyển đi, và được kiểm tra bởi vô số người mua sắm cuồng nhiệt.

Tôi xem xét các thùng dài bằng nhựa có hình tàu shinkansen, tức là tàu cao tốc, chứa nhiều loại rau, thịt và cơm, và vô số những chiếc hộp sặc sỡ có những chữ viết gợi nhớ một thời đã qua.

Tôi nhìn chăm chú qua lưng những người cùng mua hàng để thu thập những điều gợi ý về các món ăn ưa thích, chẳng hạn như các hộp có số lượng giới hạn mà chúng báo hiệu mùa xuân sắp tới.

Tôi phải chen kề vai với những người sành mồm, những du khách và những người chỉ đơn giản là tìm furusato no aji (một hương vị ở quê nhà), tất cả đều hy vọng sẽ tìm thấy sự vui thú trong số khoảng 200 loại mặt hàng trưng bày.

Ở nước Nhật điển hình lịch sự, chỗ đông đúc này cũng thường xuyên có xô đẩy, cho thấy những người cùng mua hàng, cũng như tôi, có rất ít thời gian để mua.

Ekiben, chữ viết tắt của eki (nhà ga) và ben (bento), là những bữa ăn đóng gói tiện lợi dành cho du khách đi tàu hỏa đường dài.

Trên khắp đất nước này, du khách dựa vào các cửa hàng bento của ga xe lửa để mua thức ăn và đồ uống cho một chuyến đi cụ thể, thông thường sự lựa chọn gắn liền với khu vực họ đang ở.

Nhưng cửa hàng này lại khác. Cũng như việc cung cấp thức ăn hộp ekiben địa phương ở quanh vùng Tokyo, Ekiben-ya Matsuri cũng bán các lựa chọn ưa thích ở các điểm đến trên khắp đất nước này - từ Hokkaido ở phía bắc cho đến Kyushu ở phía nam, cho phép người mua quên chuyến đi tàu và nhảy thẳng vào bữa ăn được ưa chuộng của gần như bất kỳ vùng nào mà họ có thể nghĩ ra. Quan điểm này là phổ biến: cửa hàng này bán 10.000 bữa ăn kiểu bento mỗi ngày và tối đa là 15.000, vào cuối tuần.

Ekiben phục vụ cho du khách tìm 'furusato no aji', tức hương vị quê nhà.

Những bữa tiệc di chuyển này là một kết quả đẹp đẽ của một mạng lưới xe lửa hiệu quả và rộng khắp kết hợp với những khẩu vị tò mò khao khát muốn thử các món đặc sản yêu thích của địa phương.

Việc lấy mẫu các mặt hàng đặc biệt trên khắp đất nước đã ăn sâu vào văn hóa Nhật. Khái niệm về meibutsu, tức 'những thứ nổi tiếng', thể hiện qua hai yếu tố của du lịch: ekiben và omiyage (quà lưu niệm đóng gói tặng cho gia đình và bạn bè). Trong khi omiyage là một cách để chia sẻ meibutsu khi về nhà, thì ekiben là một cách để thưởng thức một mặt hàng đặc biệt cho bản thân mình.

Steven R McGreevy, người đã sống ở Nhật từ năm 2000, giải thích rằng "văn hóa ẩm thực của Nhật Bản vô cùng đa dạng và thường được liên kết với một địa điểm cụ thể.

Chỉ cần gợi ý một nơi nào đó ở Nhật là sẽ tự động gợi ra hình ảnh của các loại thực phẩm cụ thể có nguồn gốc từ nơi đó hoặc ở một mức độ tinh tế đặc biệt hoặc có chất lượng đặc biệt. Tất nhiên điều này được thấy ở khắp nơi trên thế giới, nhưng tôi muốn nói mức độ phân giải ở Nhật Bản là thực sự cao: 30 phút đi tàu có thể đưa bạn vào một môi trường thức ăn hoàn toàn khác.

Những ví dụ nổi tiếng gồm gyutan, lưỡi bò nướng của Sendai; shumai, bánh bao thịt lợn của Yokohama; và kani-meshi, cơm cua của Hokkaido.

Trong khi nhiều mặt hàng này từ lâu đã là một phần của quang cảnh ẩm thực địa phương, nhưng ý tưởng đóng hộp chúng như là đồ ăn của du khách đã tiến triển cùng với sự phát triển của hệ thống đường sắt Nhật Bản, bắt đầu hoạt động từ 1872.

Ekiben đầu tiên xuất hiện vào năm 1885 tại ga Utsunomiya (cách Tokyo khoảng 130 km), bao gồm các nắm cơm mận ngâm muối - một loại thực phẩm để mang theo phổ biến trên khắp đất nước này.

Các cửa hàng bento của nhà ga xe lửa cung cấp ekiben được đóng gói cẩn thận với các lựa chọn gắn liền với khu vực họ đang ở.

Do không có toa ăn trong thời gian đầu đi trên tàu, nên những người bán hàng bán qua cửa sổ cho hành khách hoặc bán ở các quầy hàng trên sân ga.

Một thập kỷ sau, các nhà ga bắt đầu cung cấp các món thị hiếu đặc biệt của thị trấn mình, và một ngành đã ra đời. Ngày nay, có hơn 2.000 loại thức ăn trong hộp ekiben, thường là do các doanh nghiệp gia đình ở địa phương làm.

Hơn cả một thứ gì đó để ăn, ekiben là một cách khác nữa để trải nghiệm một miền. Cũng giống như bạn sẽ đến thăm một ngôi đền ở Kyoto, thì điều người khác phải làm là thử món Wagyu Bento (hoặc bất kỳ món nào khác trong rất nhiều ekiben có sẵn nổi tiếng của Kyoto) khi rời khỏi Ga Kyoto.

Hatsuko Matsumoto, người làm việc ở Tokyo, nói thêm, "Ekiben có thể coi là một loại máy nhớ trong du lịch... Nó nhắc bạn ăn với ai, khi nào, ở đâu, ngay cả sau khi đã về nhà."

Không giống như thức ăn nhanh trong thế giới phương Tây, nơi mà giá cả thường quyết định chất lượng và các tùy chọn có xu hướng được tiêu chuẩn hóa, ekibenphát triển trên các yếu tố địa phương ở quê hương.

Rau gia truyền, phương pháp nấu ăn độc đáo, các loại gạo chuyên biệt, các kỹ xảo địa phương và thậm chí cả truyên dân gian cũng có một phần vai trò trong sự hấp dẫn của ekiben.

Tính thời vụ cũng rất quan trọng. Trong bài viết của mình, 'Ăn chậm: Ekiben: thức ăn nhanh của nước Nhật tốc độ cao' Paul Noguchi, cựu giáo sư nhân học và xã hội học tại Đại học Bucknell của Pennsylvania, viết: "Một loại rau nào đó có thể đương mùa hoặc hết mùa và một loài cá đặc biệt đang đầu mùa hoặc cuối mùa. Vì vậy, ekiben cung cấp các loại thực phẩm địa phương tốt nhất có sẵn, nhưng luôn trong một mùa cụ thể, và bằng cách làm như vậy nó kết hợp được cái tốt nhất của thời gian và địa điểm."

Tôi đã được cảnh báo về điều này - ngay cả mang cùng một tên, nội dung của một ekiben thường thay đổi theo mùa. Một số ekiben gợi ý cho tôi là nó đã hết mùa. Thành thật mà nói, tôi cảm thấy nhẹ nhõm khi số các lựa chọn của tôi giảm đi, vì tôi còn khoảng 100 lựa chọn, là quá nhiều.

Một số ekiben được phục vụ trong các hộp chứa sáng tạo, bắt chước các biểu tượng đặc trưng cho một số vùng của Nhật Bản, cũng như các nhân vật trong văn hóa dân gian.

Tôi tìm thấy trợ giúp cho quyết định của mình tại bức tường trưng bày ekiben của cửa hàng. Ở đây các hộp thức ăn, giống như các hộp trên kệ, được mở ra để minh họa nội dung bên trong. Không thể đọc tiếng Nhật và không muốn chọn 'sai', tôi xem xét kỹ càng các lựa chọn.

Mì, sushi, thịt trên cơm - bất kỳ món đặc sản ẩm thực nào của Nhật Bản đều thấy ở đây, cùng với các hộp chứa bằng nhựa kiểu mới bắt chước các biểu tượng đặc trưng cho một số vùng: một con cua nhựa có chứa một lớp thịt cua Tottori nổi tiếng; một người tuyết gợi nhớ mùa tuyết dày ở Niigata, được nhồi với thịt băm và rau hầm đặt trên cơm Koshihikari. Tôi có thể thấy một số bao bì ekiben sáng tạo hơn, như bao bì chơi một bài hát khi ta mở nắp hoặc nóng lên khi ta kéo một sợi dây (hầu như tất cả ekiben đều được ăn nguội, mặc dù cửa hàng sẽ làm nóng ekiben nếu được yêu cầu).

Tuy nhiên, đồng hồ đang giục giã và tàu của tôi có lẽ sắp khởi hành. Mắt tôi soi sói chọn giữa màu sắc đẹp và độ ngon. Cuối cùng, nỗi nhớ thời thơ ấu và quan điểm 'kỷ niệm' đã thắng. Tôi lên tàu vừa đúng lúc, với một lon cà phê Nescafe nóng và một hộp samurai Hello Kitty màu hồng dễ thương chứa đầy thịt gà nướng kiểu teriyaki và cơm, mà nó làm tôi nhớ lại suốt thời gian ở ga Okayama.

Tôi đã tìm được một bữa ăn ngon, và một phương tiện để nhớ các chuyến đi, cũng giống như người Nhật đã làm từ buổi bình minh của xe lửa.

Theo: bbc.com